Andere rituelen

'Lieve vader, de gedachte dat jij weer bij moeder bent, stelt mij gerust en geeft troost.' Met deze woorden eindigde ik mijn afscheidsrede tijdens de dankdienst van vader, precies drie jaar na het overlijden van moeder. Een jaar later strooiden wij de as van vader én moeder samen uit, naar hun wens, in zee. Vanaf het moment dat moeder ziek werd, heeft Annegien ons gezin gevolgd en begeleid. Ze leidde het afscheid van zowel moeder als vader. De vraag of zij mee zou gaan met het uitstrooien van de as was dan ook snel beantwoord: als we dat met zorg wilden doen, dan wilden we ook graag dat Annegien daar weer bij was. Vanaf Neeltje Jans, dichtbij Zeeland waar moeder als kind en later wij als gezin vele vakanties op het strand speelden voeren we op een kleine vissersboot in de richting van Engeland, waar vader in zijn jonge jaren en later als piloot woonde. Net als toen: met de zon op je gezicht en de wind door je haren. Met onder andere gedichten uit de beide afscheidsdiensten keek Annegien samen met ons kort terug op de levens van vader en moeder – het was een intens moment. Na het uitspreken van dankbaarheid voor hun levens strooiden wij, om de beurt en ieder met eigen gedachten, de as uit over de zee. De wind en het water namen de as mee; terug naar Onze Lieve Heer, de aarde en de vrijheid. De gedroogde bloemen uit het bruidsboeket, die al die jaren boven hun bed hingen, strooiden we er achteraan. In moeders mandje zaten de glazen van vroeger en een fles om het leven en de toekomst te vieren. Daar hoorden natuurlijk Zeeuwse bolussen bij. Drie vliegtuigen, één zwart, vlogen over. Het leek wel een missing man formation, en dat maakte het ritueel helemaal af. Door samen met Annegien met zoveel zorg stil te staan bij en uiting te geven aan ons geloof, onze dankbaarheid en mooie herinneringen, is er ruimte voor de toekomst en het weer vieren van het leven, ook zonder onze ouders. Veel dank, Annegien!

Een speciaal herdenkingsmoment. Op zijn verjaardag in 2005 zou onze oudste zoon net zolang bij als niet bij ons zijn geweest. Een vreemd idee, een moment voor ons gezin om bij stil te staan en te gedenken. We vroegen Annegien een kleine ceremonie te leiden aan zijn graf op de begraafplaats in ons dorp. Daar stonden we dan in plaats van de snikhitte in juli bij zijn begrafenis, de kou van januari trotserend. In plaats van heel, heel veel mensen, nu alleen onze kinderen en onze zeer naaste familie. Het verlies in ons hart nog steeds zo aanwezig. Annegien zorgde voor de juiste toon, voor warmte en voor ruimte voor het verdriet. Met woorden, fijne woorden. Ook dit moment werd door ons drieën voorbereid. Annegien is dat toevertrouwd. Zij is steeds weer in staat om in ons die ruimte te creëren waardoor wij uiting kunnen geven aan wat wij voelen en wensen voor en met al de bijzondere momenten in ons leven.