Andere rituelen

'Lieve vader, de gedachte dat jij weer bij moeder bent, stelt mij gerust en geeft troost.' Met deze woorden eindigde ik mijn afscheidsrede tijdens de dankdienst van vader, precies drie jaar na het overlijden van moeder. Een jaar later strooiden wij de as van vader én moeder samen uit, naar hun wens, in zee. Vanaf het moment dat moeder ziek werd, heeft Annegien ons gezin gevolgd en begeleid. Ze leidde het afscheid van zowel moeder als vader. De vraag of zij mee zou gaan met het uitstrooien van de as was dan ook snel beantwoord: als we dat met zorg wilden doen, dan wilden we ook graag dat Annegien daar weer bij was. Vanaf Neeltje Jans, dichtbij Zeeland waar moeder als kind en later wij als gezin vele vakanties op het strand speelden voeren we op een kleine vissersboot in de richting van Engeland, waar vader in zijn jonge jaren en later als piloot woonde. Net als toen: met de zon op je gezicht en de wind door je haren. Met onder andere gedichten uit de beide afscheidsdiensten keek Annegien samen met ons kort terug op de levens van vader en moeder – het was een intens moment. Na het uitspreken van dankbaarheid voor hun levens strooiden wij, om de beurt en ieder met eigen gedachten, de as uit over de zee. De wind en het water namen de as mee; terug naar Onze Lieve Heer, de aarde en de vrijheid. De gedroogde bloemen uit het bruidsboeket, die al die jaren boven hun bed hingen, strooiden we er achteraan. In moeders mandje zaten de glazen van vroeger en een fles om het leven en de toekomst te vieren. Daar hoorden natuurlijk Zeeuwse bolussen bij. Drie vliegtuigen, één zwart, vlogen over. Het leek wel een missing man formation, en dat maakte het ritueel helemaal af. Door samen met Annegien met zoveel zorg stil te staan bij en uiting te geven aan ons geloof, onze dankbaarheid en mooie herinneringen, is er ruimte voor de toekomst en het weer vieren van het leven, ook zonder onze ouders. Veel dank, Annegien!

Hoe stil waren we allemaal tijdens Annegiens indrukwekkende verhaal op de dag dat het vijf jaar geleden was dat we Anne zo plotseling verloren. Door Annegiens woorden (voor een deel de onze, omdat wij zelf in de aanloop naar deze dag via e-mail een aantal vragen van haar hadden beantwoord - hoe goed om op die manier ook in de voorbereidingen de tijd te nemen om na te denken over Anne en over wat ons overkwam) leek het opeens of zij weer even tussen ons in zat; zij was weer even onze dochter, ons zusje, onze vriendin, die ons bond. Er was tijd en ruimte om de emoties en gebeurtenissen van toen te delen. Het was onze wens om op deze dag écht even stil te staan bij Anne, bij het toen en nu, en ook bij de toekomst zonder haar. En dat is helemaal gelukt; deze middag had niet mooier ingevuld kunnen worden.