Ervaringen over andere rituelen

Door bij het overlijden van mijn moeder meerdere rituelen uit te voeren, hebben wij het verdriet gedoseerd kunnen doorleven. Zo’n moeilijke periode. Alle kleine momenten, rituelen, voor en na het overlijden, hebben ervoor gezorgd dat de pijn beter draagbaar wordt. Het ene moment was het heel verdrietig, het andere moment met een lach en traan. Mocht je twijfelen over het inplannen van extra ritueeltjes, niet doen. Ga ze vooral samen met Annegien aan, wat heb je te verliezen? Het voegt zoveel toe dat je er zeker geen spijt van zult krijgen.

Dat het overlijden van mijn moeder veel impact ging hebben was vanaf het begin duidelijk. Annegien heeft ons in het gehele proces tot de uitvaart enorm goed geholpen met het verdriet ‘opknippen’ in stukjes. Dit deed ze door op betekenisvolle momenten rituelen met ons uit te voeren, tips te geven, zo nodig de leiding te nemen en troostende woorden aan te reiken. Een voorbeeld hiervan is het moment waarop de kleinkinderen afscheid van oma moesten nemen. Met alle emoties die daarbij komen kijken, was het fijn dat Annegien de regie had en ons allen aan de hand nam met behulp van een verhaal dat goed aansloot bij de leefwereld van onze kinderen.

Annegien heeft ons in de zomer van 2021 geholpen vorm te geven aan ons tienjarig huwelijksjubileum, een viering die niet vanzelf sprak. Onze relatie was namelijk al een tijd behoorlijk wiebelig. We wilden wel stilstaan bij de afgelopen tien jaar omdat er veel was gebeurd en ook veel was om dankbaar voor te zijn. Tegelijkertijd durfden we niet echt vooruit te kijken. Dat maakte de klus complex voor Annegien. Zonder aarzelen ging ze de uitdaging aan.

“Het gaat erom een weg te vinden die voor jullie allebei goed voelt” zei ze, en daarmee voelden we ons allebei gezien. Met een klein aantal vragen wist ze in korte tijd door te dringen tot de kern: de kern van het probleem, de kern van de liefde, de kern van de viering die we voor ogen hadden.

De gesprekken die we met elkaar moesten voeren als onderdeel van het voorbereidingswerk van Annegien, in een magische combinatie met andere factoren, hebben uiteindelijk gezorgd voor een prachtig verbindend en onvergetelijk moment van betekenis. Een dag en viering waar we ons leven lang met liefde naar terug zullen kijken. Dat hadden we van te voren niet durven hopen.

Aan Annegien haar manier van werken viel ons een aantal dingen op. Annegien is puur. Ze heeft iets onverschrokkens. Ze is direct, down to earth, to the point, eerlijk en zonder poespas. Tegelijk is ze flexibel, meelevend, creatief en oplossingsgericht. Ze zorgde voor een knap evenwicht tussen wat ieder van ons wilde, wat we nodig hadden, en wat zij vond passen. Op een paar doorslaggevende punten zei zij: “Dit gaan we zo doen.” We waren dan eerst een beetje verbaasd omdat het om nogal gewaagde dingen ging. Maar haar adviezen pakten stuk voor stuk goed uit en hebben bijgedragen aan de bijzonderheid van onze dag.

Annegien is de eerste celebrant in ons leven die we, met plezier, nog een keer zouden vragen. Haar hulp heeft veel voor ons betekend.

Ik heb Annegien weer opgezocht om samen met haar een bijzondere dag te maken van ons 12,5-jarig samenzijn. Ik wilde niet alleen iets tegen mijn vrouw zeggen maar proberen echt ook weer dat gevoel van onze trouwdag op te roepen. Ook wilde ik graag laten weten hoe gek ik nog steeds op mijn knappe vrouw en drie prachtdochters ben. Annegien heeft de dag extra mooi en waardevol gemaakt, met haar – zoals altijd – prachtige woorden en mij uitstekend geholpen. Zo werd het een prachtige dag!

Na twee gesprekken te hebben gehad met Annegien over onze moeder bleek dat voor haar genoeg te zijn om een hele mooie plechtigheid voor ons in elkaar te zetten. Het was alsof zij onze Moeder al jaren had gekend. We vonden het zo indrukwekkend dat wij Annegien ook gevraagd hebben bij het uitstrooien  van moeders as te zijn. Het voelde alsof ze onderdeel uitmaakte van onze familie. We zijn heel dankbaar dat we haar gevonden hebben.

‘Lieve vader, de gedachte dat jij weer bij moeder bent, stelt mij gerust en geeft troost.’

Met deze woorden eindigde ik mijn afscheidsrede tijdens de dankdienst van vader, precies drie jaar na het overlijden van moeder. Een jaar later strooiden wij de as van vader én moeder samen uit, naar hun wens, in zee.

Vanaf het moment dat moeder ziek werd, heeft Annegien ons gezin gevolgd en begeleid. Ze leidde het afscheid van zowel moeder als vader. De vraag of zij mee zou gaan met het uitstrooien van de as was dan ook snel beantwoord: als we dat met zorg wilden doen, dan wilden we ook graag dat Annegien daar weer bij was.
Vanaf Neeltje Jans, dichtbij Zeeland waar moeder als kind en later wij als gezin vele vakanties op het strand speelden voeren we op een kleine vissersboot in de richting van Engeland, waar vader in zijn jonge jaren en later als piloot woonde. Net als toen: met de zon op je gezicht en de wind door je haren. Met onder andere gedichten uit de beide afscheidsdiensten keek Annegien samen met ons kort terug op de levens van vader en moeder – het was een intens moment. Na het uitspreken van dankbaarheid voor hun levens strooiden wij, om de beurt en ieder met eigen gedachten, de as uit over de zee.
De wind en het water namen de as mee; terug naar Onze Lieve Heer, de aarde en de vrijheid. De gedroogde bloemen uit het bruidsboeket, die al die jaren boven hun bed hingen, strooiden we er achteraan.

In moeders mandje zaten de glazen van vroeger en een fles om het leven en de toekomst te vieren. Daar hoorden natuurlijk Zeeuwse bolussen bij. Drie vliegtuigen, één zwart, vlogen over. Het leek wel een missing man formation, en dat maakte het ritueel helemaal af.

Door samen met Annegien met zoveel zorg stil te staan bij en uiting te geven aan ons geloof, onze dankbaarheid en mooie herinneringen, is er ruimte voor de toekomst en het weer vieren van het leven, ook zonder onze ouders. Veel dank, Annegien!

Hoe stil waren we allemaal tijdens Annegiens indrukwekkende verhaal op de dag dat het vijf jaar geleden was dat we Anne zo plotseling verloren. Door Annegiens woorden (voor een deel de onze, omdat wij zelf in de aanloop naar deze dag via e-mail een aantal vragen van haar hadden beantwoord – hoe goed om op die manier ook in de voorbereidingen de tijd te nemen om na te denken over Anne en over wat ons overkwam) leek het opeens of zij weer even tussen ons in zat; zij was weer even onze dochter, ons zusje, onze vriendin, die ons bond. Er was tijd en ruimte om de emoties en gebeurtenissen van toen te delen. Het was onze wens om op deze dag écht even stil te staan bij Anne, bij het toen en nu, en ook bij de toekomst zonder haar. En dat is helemaal gelukt; deze middag had niet mooier ingevuld kunnen worden.

Een speciaal herdenkingsmoment.
Op zijn verjaardag in 2005 zou onze oudste zoon net zolang bij als niet bij ons zijn geweest. Een vreemd idee, een moment voor ons gezin om bij stil te staan en te gedenken. We vroegen Annegien een kleine ceremonie te leiden aan zijn graf op de begraafplaats in ons dorp. Daar stonden we dan in plaats van de snikhitte in juli bij zijn begrafenis, de kou van januari trotserend. In plaats van heel, heel veel mensen, nu alleen onze kinderen en onze zeer naaste familie. Het verlies in ons hart nog steeds zo aanwezig. Annegien zorgde voor de juiste toon, voor warmte en voor ruimte voor het verdriet. Met woorden, fijne woorden. Ook dit moment werd door ons drieën voorbereid. Annegien is dat toevertrouwd. Zij is steeds weer in staat om in ons die ruimte te creëren waardoor wij uiting kunnen geven aan wat wij voelen en wensen voor en met al de bijzondere momenten in ons leven.